زنبورعسل کوچک Apis florea یکی از دو گونه زنبور عسل وحشی بومی فلات ایران است.
این حشره ارزشمند گرده افشان در مناطق گرمسیری جنوب و جنوب غرب کشور در 10 استان زیست دارد و برخلاف زنبورعسل معمولی مهاجر، نورپسند و غیرقابل مدیریت در کندو است.
برداشت بی رویه و غیراصولی عسل این زنبورعسل به عنوان عسل وحشی و فروش به قیمت های بالا در شهرهای بزرگ معضل جدی این سال های محیط زیست است که کمتر به آن پرداخته شده است!!
گرماپسندی، فعالیت چراروی و گرده افشانی بسیار خوب این گیاه زمینه تلقیح و تولید بذر بسیاری از درختان مناطق گرمسیری جنوب کشور از جمله کنار، آکاسیا، حرا، چندل و صدها گونه گیاه رو فراهم کرده است.
برداشت بی رویه و غیراصولی عسل موجب کاهش جمعیت و حتی نابودی آن در زیستگاه های طبیعی این حشره ارزشمند شده است و گزارشات نگران کننده ای از طرف دوست داران محیط زیست هرساله گزارش می شود و متاسفانه این معضل به شدت در حال افزایش است.
اطلاع رسانی، فرهنگ سازی و ورود جدی و علمی مسئولان، سازمان های ذی ربط و از همه مهمتر سازمان های مردم نهاد و دوست داران محیط زیست کشور به این مهم بسیار ضروری و جدی است.
عدم فرهنگ سازی و اطلاع رسانی صحیح مصرف عسل از یک سو و تقاضای بالای مردم به محصولات طبیعی و سالم به ویژه عسل های طبیعی و خالص باعث شده دست درازی بیش از ظرفیت به محیط زیست و کلنی های زنبورعسل کوچک شده است.
تصور اشتباه مردم نسبت به عسل باکیفیت و حجم بالای عسل های تقلبی در بازار موجب شده است که تصور مردم از یک عسل خالص و شفابخش صرفا عسل وحشی باشد.
برداشت بی رویه این عسل در زیستگاه های طبیعی این حشره ارزشمند و فروش چندمیلیونی این عسل در کنار معضل بیکاری اهالی بومی در جنوب کشور منجر به کاهش شدید این گونه زنبورعسل شده است.
اقدامات و راهکارهای حفاظتی در جهت صیانت از زنبورعسل کوچک
هدف از ارائه این مقاله و تصاویر به هیج وجه!! توصیه به برداشت و مصرف عسل وحشی نیست و تنها در جهت فرهنگ سازی و آگاهی رسانی در راستای بهره برداری درست و یک گام به سمت شرایط مطلوب تر در حهت کاهش عوارض تخریبی به زنبورعسل کوچک می باشد.
کماکان نگارنده معتقد است که ارزش و اهمیت اقتصادی و زیست محیطی زنبورعسل کوچک به مراتب بیشتر از اهمیت و ارزش اقتصادی عسل آن دارد و شایسته است با اطلاع رسانی این نقش پررنگ تر شود تا زمینه بهره برداری اصولی و ضابطه مند از این موهبت و ثروت عظیم برای ساکنین منطقه فراهم شود.
نکات مهم در جهت بهره برداری اصولی عسل وحشی
1- حفظ حق حیات زنبوررعسل کوچک و این نکته که عسل وحشی ذخیره غذایی کلنی برای نوزادان و شرایط تنش محیطی است یک اصل مهم در نظر گرفته شود
2- عدم برداشت عسل از کلنی هایی که ذخیره عسل پایینی دارند ضرورت دارد. برداشت عسل از این کلنی ها موجب نابودی کامل کلنی زنبورعسل می شود.
3- استفاده از دود غلیظ، دست زدن به زنبورها و به ویژه ملکه، از بین بردن محل پرورش لارو، تخم و شفیره می تواند به کلنی آسیب جدی وارد نماید و حتی کلنی به طور کل نابود شود.
4- توجه به زمان برداشت عسل متناسب با سیکل کلنی و عدم برداشت عسل های نارس که بعد از مدتی فاسد میشوند بایستی رعایت شود
5- هرگونه اقدامات قهری و بخشنامه های دستوری بدون رعایت شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بومیان منطقه قطعا نتیجه عکس خواهد داشت. خواهشمند است سازمان های متولی و مردم نهاد به این مهم توجه ویژه داشته باشند
6- ایران به لحاظ تولید عسل رتبه سوم در دنیا را دارد و متنوع ترین عسل های تک گیاه در ایران تولید میشود. حمایت از تولید و مصرف عسل طبیعی، تازه، سالم و خام و فرهنگ سازی به مصرف این نوع عسل که همان خواص عسل وحشی را دارد بایستی در اولویت باشد تا زمینه تقلبات گسترده، گران فروشی و آسیب به زنبورعسل وحشی فراهم نشود
شایسته آن است که متناسب با بهره برداری اصولی و صحیح از عسل وحشی که یک گنج و ثروت عظیم برای ساکنین محلی است توجه ویژه ای به معیشت بومیان شود تا در کنار بهره برداری اصولی زمینه صیانت و حفظ این حشره ارزشمند در مناطق گرمسیری جنوب کشور فراهم شود.
در صورت بهره برداری غیراصولی کاهش جمعیت این حشره در زیستگاه های طبیعی و حتی انقراض آن دور از انتظار نیست.
عسل وحشی کم ارزش ترین محصول این زنبور است و معضل جدی و مهم عدم گرده افشانی گیاهان علفی، درختی و درختچه ای است که با انقراض این حشره در مراتع آن منطقه را تهدید می نماید.
سخنی با عموم مردم و مصرف کنندگان محصولات زنبورعسل:
اگر هدف شما خرید عسل طبیعی و باکیفیت و با ارزش دارویی و درمانی است بایستی بدانید که عسل تولیدی در کندوهایی که به روش سالم و ارگانیک مدیریت می شوند کم از عسل وحشی ندارد.
عسل وحشی تولید بسیار محدودی دارد و تقاضای بالای مردم برای خرید این عسل علاوه بر نابودی زنبورعسل وحشی موجب گسترش تقلب و سواستفاده های متقلبین و سودجویان شده است به نحوی که درسال های اخیر متناسب با تقاضای بالای خرید عسل وحشی تولید عسل وحشی تقلبی که زنبورها با شکر تغذیه شده اند نیز افزایش یافته است.
بایستی بدانید که قیمت های بالای چند میلیونی برای عسل وحشی مبنای صحیحی ندارد و صرفا یک تقاضای کاذب و تصور اشتباه از یک عسل طبیعی و باکیفیت است.
قطعا به شما حق میدهم که نگران سلامتی خود و خانواده هستید و داشتن یک خرید آگاهانه هدف شماست و نبود فرهنگ صحیح در این حوزه موجب شده است که شما به سمت خرید عسل وحشی تمایل داشته باشید.
ما در واحد تحقیق و توسعه آقای عسل این اطمینان خاطر را به شما می دهیم که عسل طبیعی و خالص تولیدی در زنبورستان های کشور کیفیت بسیار بالایی دارد و حتی می تواند کیفیت بیشتری از عسل وحشی داشته باشد.
با کمی بررسی و حتی کمک گرفتن از کارشناسان آقای عسل می توانید یک خرید شیرین و آگاهانه داشته باشید و سلامتی خود و خانواده را با یک محصول سالم و شفابخش تضمین نمایید.
منبع: کتاب دانستنی های محصولات زنبورعسل، تالیف مهندس محمد رفاهی، کتاب آشنایی با گیاهان ارزشمند در زنبورداری ایران، تالیف مهندس محمد رفاهی، کتاب زنبورعسل کوچک را بهتر بشناسیم، تالیف دکتر محمد سعید مصدق
