کُنار Ziziphus spina cheristi
تیره کُنار Rhamnaceae
“کُنار” یا “سدر” درختی از تیره عنابیان است که بیش از سه هزار سال عمر می کند.این درخت تیغ دار، نسبتاً کوچک که ارتفاع آن به 3 تا 8 متر می رسد. برگ ها سبز قلبی شکل و دارای رگبرگ های مشخص. میوه شفت گوشتدار، کروی، به بزرگی تقریباً یک گیلاس با هستۀ چوبی یا استخوانی می باشد. برگ های سائیده کنار را سدر گویند.
گونه های متعدد از جنس zizyphus در مناطق مختلف دنيا خصوصاً نواحی گرمسيری و همچنين نواحی مديترانه ای رشد می کنند، درخت کنار نيز يکی از اين گونه هاست که در نواحی مختلف جنوب کشور رويش می کند و دارای ارقام متعدد نيز می باشد. این درخت به صورت وحشی و نیمه وحشی و زراعی در اغلب مناطق خشک و نیمه خشک کشور دیده می شود.
گیاه قابض، ملین، تقویت کننده عمومی و مقوی معده است. برای تسکین دندان درد به صورت دهانشویه به کار می رود.دم کرده آن برای شستشوی چشم، میوه آن برای درمان برونشیت، سرفه و سل و جوشانده برگ آن برای درمان سرماخوردگی و افزایش فشار خون استفاده می شود. از برگ این گیاه برای شستشوی موی سر و بدن استفاده می شود. همچنین بعنوان ضدعفونی کننده و ضد قارچ مصرف موضعی دارد. از میوه آن به عنوان خشک کننده و قابض برای رفع ناراحتی های ناشی از صفرا استفاده می شود.
برگ سدر دارای تانن و استرول های گیاهی مانند بتاسیتوسترول، بتاسیتوسترول گلوکوزید و همچنین دارای ساپونین می باشد که عامل کف کنندگی آن می باشد. ابلین لاکتون از دستۀ ساپونین های استروئیدی است و به علت فراوانی در برگ سدر، می تواند بعنوان ماده اولیه برای تهیه هورمون های استروئیدی به کار رود. از عصاره بوتانلی برگ های سدر، چهار ساپونین گلیکوزید به نام های کریستینین های A,B,C,D جدا گردیده است.
میوه کنار خوراکی است. کنار میوه مغذی و سرشار از ویتامین C و مقادیر نسبتاً خوبی از ویتامین B ،E و محتوی کلسیم، فسفر و آهن است. ارزش غذایی میوه کنار از لحاظ پروتئین، مواد معدنی، کلسیم، فسفر، کاروتن و ویتامین از سیب غنی تر و میزان کالری و ویتامین سی آن نسبت به پرتقال بیشتر است. میوه آن به راحتی هضم و اثر ملین آور دارد و گوشت میوه آن شیرین و خوشمزه است. کنار در ماه های دی و بهمن به بازار می آید و تا اواخر فروردین عرضه می شود. کنار با قیمتی ارزانتر نسبت به سایر میوه ها در دسترس است.
این گونه بیشترین پراکنش و تراکم را در کشور دارد و به صورت وسیع و اغلب به صورت جنگل های پراکنده در مناطق گرمسیری جنوب کشور در 10 استان رویش دارد. گلدهی در تمام طول سال کم و بیش وجود دارد اما اوج گلدهی در اواخر تابستان در ماه های شهریور و مهر ماه است و در برخی از سال ها در اوایل بهار نیز گلدهی خوبی دارد.
گل های کنار شهد بسیار زیادی تولید می کند و زنبورعسل در بیشتر ساعات روز به ویژه صبح ها و عصر که دمای هوا مطلوب تر است به جمع آوری شهد مشغول است. شهد کنار از کیفیت بسیار بالایی به لحاظ مواد موثره دارویی برخوردار است و عسل تولیدی از آن بسیار با کیفیت خواهد بود.
گل های کنار به لحاظ گرده جذابیت بالایی نداشته اما در برخی از سال ها جمع آوری گرده توسط زنبورعسل بیشتر صورت می گیرد.عسل کنار در موعد برداشت رنگ روشن و ارده مانند داشته و کف می کند و دلیل آن نیز وجود ترکیبات ساپونینی است. و به تدریج تیره تر میشود. عسل کنار از با کیفیت ترین عسل های ایران و جهان است.
منبع: کتاب آشنایی با گیاهان ارزشمند در زنبورداری ایران
