نحوه تولید ژل رویال یا شاه انگبین در زنبورستان

شاه انگبین یا ژل رویال یکی از مهمترین محصولات زنبور است است که اغلب مردم تصور می‌کنند که عسل تنها محصول زنبورعسل است. شاه انگبین که به ژل سلطنتی یا اکسیر جوانی نیز شناخته میشود توسط زنبورهای پرستار جوان در سنین 2 تا 12 روزگی تولید میشود.

صنعت تولید ژل رویال در دنیا به صورت انبوه در ده های 30 میلادی در کشور ژاپن شروع شد و در دهه 1980 در کشور چین و به ویژه در دانشگاه دولتی ژیجیانگ با انجام تحقیقات اصلاح نژاد لاین های پرتولید شاه انگبین به شدت توسعه یافت به نحوی که میزان تولید شاه انگبین از چند ده گرم به بیش از 16 کیلوگرم شاه انگبین در کندوهای پیشتاز و میانگین تولید 3 تا 5 کیلوگرم در یک سال در زنبورستان های چین افزایش یافت.

صنعت تولید شاه انگبین در ایران به شیوه جدید و پربازده در برخی از زنبورستان‌ها و زنبورداران باتجربه به صورت کم و بیش با ارائه تکنیک هایی در مدیریت کلنی ها مرسوم بوده است اما تولید ژل رویال به شیوه مدرن و صنعتی با انجام پژوهش ها و فعالیت های تجربی آقای محمدرضا کوهی بنیان گذار صنعت ژل رویال ایران شروع شده است.

آقای کوهی از زنبورداران باتجربه استان اصفهان در طی دو دهه تحقیق و تجربه در زنبورستان و انجام سفرهای علمی تحقیقاتی متعدد به کشورهای چین، کره جنوبی و اوکراین در اوایل سال های دهه نود موفق به کشف تکنیک تولید شاه انگبین در زنبورستان های چین شدند و با توسعه بومی و خلاقیتی که در زنبورستان خود اعمال کردند موفق به تولید ژل رویال به شیوه مدرن شدند به نحوی که میزان تولید شاه انگبین در کلنی های زنبورعسل از چند ده گرم در هر کلنی در طول سال به بیش از یک کیلوگرم افزایش یافت.

ارائه دانش فنی تولید شاه انگبین به زنبورداران در سال 95 با تدریس آقای کوهی برای زنبورداران منتخب کشور استارت خورد و در طی چند سال اخیر تکنیک تولید شاه انگبین در صدها زنبورستان کشور به شیوه صنعتی و مدرن نهادینه شده است و میزان تولید شاه انگبین این زنبورستان ها به بیش از 5000 کیلوگرم در سال تخمین زده میشود.

تولید شاه انگبین به شیوه مدرن در زنبورستان های کشور دارای مراحل مختلفی است که به صورت خلاصه شامل موارد ذیل میشود: سازماندهی کلنی، تهیه لارو مخصوص پیوند، پیوند زنی لاروهای جوان به فنجانک های مخصوص شاه انگبین، برداشت تیرک های حاوی شاه انگبین بعد 72 ساعت، تخلیه لاروهای ملکه از سطح فنجانک ها، برداشت شاه انگبین.

سازماندهی کندو برای شاه انگبین:

با شروع فصل زنبورداری در هر منطقه و رسیدن جمعیت کلنی های زنبورعسل به بیش از 7 قاب در قالب سه سازماندهی در روزهای مشخص تولید ژل رویال در کلنی شروع میشود. در طی این مرحله با مدیریت چیدمان قاب های لارو و شفیره و تخم و با حضور ملکه در کندو شرایط لازم برای بیشترین جمعیت زنبورهای جوان، افزایش سطح تخم ریزی ملکه و در ادامه پذیرش بهتر پیوندها و تولید شاه انگبین بیشتر در تیرک های حاوی فنجانک ها در کلنی فراهم میشود. سازماندهی کندو مهمترین بخش تولید ژل رویال است که بایستی به صورت پیوسته در کلنی های تولید کننده ژل رویال انجام شود.

تهیه لاروهای مخصوص پیوند یکی از دیگر از مراحل مهم تولید ژل رویال است در این مرحله هدف زنبوردار تهیه لاروهای همسان و 24 ساعته است که بتوان بهترین میزان پذیرش پیوندها و تولید شاه انگبین را داشت. لاروهای پرانتزی شکل که سن کمتر از 24 ساعت دارند بهترین لاروها برای پیوند زنی در داخل فنجانک های مخصوص است.

در مرحله بعد در اتاق مخصوص پیوند به وسیله سوزن های مخصوص پیوند، لاروهای جوان پرانتزی شکل از داخل حجرات شان به داخل فنجانک های پیوند منتقل میشود. بسترسازی سطح سلول ها به وسیله مخلوطی از شاه انگبین تازه و آب مقطر سالم انجام میشود.

انتقال تیرک‌های حاوی فنجانک‌های پیوند به داخل کندوهای سازماندهی شده مرحله بعدی تولید شاه انگبین است در این مرحله زنبورهای جوان داخل کندو به ترشح شاه انگبین به داخل فنجانک ها اقدام می کنند و در طی 72 ساعت فنجانک ها پر از ژل رویال میشوند. لازم به ذکر است تنها لاروهایی که به درستی پیوند زده شده باشند با ژل رویال تغذیه می شوند و میزان پذیرش پیوند در کندو به نژاد و دقت پیوند زنی و جمعیت کلنی بستگی دارد.

بعد از مدت 72 ساعت این تیرک ها از داخل کندو خارج شده و به اتاق برداشت ژل رویال منتقل می شوند. در ابتدا به وسیله یک چاقو سرپولک های سطح فنجانک ها تراشیده می شود و در مرحله بعد لاروهای جوان از سطح ژل رویال برداشته میشود. ژل رویال ترشح شده در داخل هر فنجانک ها به وسیله قاشق های مخصوص تخلیه شده و به داخل ظروف مخصوص انتقال داده می شوند. ژل رویال برداشت شده از هر فنجانک در حدود 300 تا 600 میلی گرم است و به طور توسط از هر دو یا سه عدد فنجانک یک گرم ژل رویال تازه برداشت میشود.

ژل رویال برداشت شده به وسیله توری های بهداشتی مخصوص صاف شده و در ظروف تیره رنگ با گرید غذایی نگهداری شده و در اسرع وقت به فریزر منتقل میشود. بایستی توجه داشت که ژل رویال به شدت به نور، هوا، گرما و زمان حساس است و در صورت نگهداری در دمای های بیش از 30 درجه در طی چند روز کیفیت آن به شدت کاهش می یابد و فاسد میشود.

ژل رویال تازه یک ماده فاسد شدنی است که بایستی حتما در داخل یخچال یا فریزر نگهداری شود. ژل رویال خام را می توان به مدت 18 ماه در داخل یخچال در دمای کمتر از 0 تا 5 درجه سانتی گراد نگهداری کرد. اما توصیه میشود برای نگهداری طولانی مدت حتما از فریزر در دمای منفی 16 درجه سانتی گراد استفاده شود و در داخل فریزر می توان شاه انگبین را تا دو سال نگهداری کرد و کیفیت آن کاهش محسوسی نداشته باشد.

نتیجه گیری:

ژل رویال یک ماده با ارزش به لحاظ خواص سلامتی و دارویی برای انسان است. تولید ژل رویال باکیفیت در زنبورستان های کشور ضامن سلامت ایرانیان است و توصیه ما به استفاده از شاه انگبین ایرانی و باکیفیت است. لزوم تدوین و بازنگری در استانداردها و دستورالعمل های فنی و بهداشتی برای تولید یک محصول باکیفیت، بهداشتی و سالم یکی از اصول اولیه این صنعت نوپا در حوزه تولیدات زنبورعسل است. در صورت ارائه هر گونه سوال تخصصی در مورد تولید ژل رویال می توانید با کارشناسان آقای عسل تماس بگیرید.