مراحل تولید عسل در کندو آن هم توسط زنبورهای عسل یکی از جالب ترین موضوعات طبیعت است.
این که عسل چطور تولید می شود و از کجا منشا می گیرد برای خیلی از مردم هنوز یک سوال جدی است.
ما در این مقاله سعی داریم به صورت خیلی ساده مراحل تولید عسل را با هم بررسی کنیم. پس با ما همراه باشید.
مراحل تولید عسل
1. شهد چیست؟
منشا اولیه عسل شهدی است که در درون گل ها تولید می شود.
شهد مایعی است مملو از قند که از غدد شهدزای گیاهان تولید می‌شود.
این ماده علاوه بر آب و قندهای مختلف دارای مقادیر کمی مواد ازته، اسیدهای آلی، ویتامین‌ها، مواد معدنی، رنگ‌دانه‌های طبیعی و مواد آروماتیک (معطر) است.
ترکیب شیمیایی شهد پیچیده‌تر از یک ترکیب قندی ساده است و بسته به نوع گونه‌ی گیاهی و شرایط آب و هوایی و اقلیمی؛ نوع و میزان ترکیبات آن متفاوت است.
تولید شهد در گل‌ها در واقع هدیه گیاه به زنبورعسل در ازای انتقال دانه های گرده و گرده افشانی آن صورت می گیرد و این همزیستی گل‌ها و زنبورعسل شیرین ترین معامله طبیعت است.
2. نحوه جمع آوری شهد گل ها توسط زنبورعسل
با شروع گلدهی گیاه و تولید شهد در داخل گل، زنبورهای کارگرِ «چراگَر» به جستجوی منابع شهد گل می‌پردازند و بر اساس یک سری از شاخص‌ها از جمله میزان ترکیب قندی و یا دیگر ترکیبات جذب‌کننده موجود در شهد، فعالیت بر روی آن گل را آغاز می‌کنند.
زنبورها به‌وسیله خرطوم خود شهد تولیدی در گل _که اغلب در حد چند میکرو گرم تا چند میلی‌گرم است_ را جمع‌آوری و به کیسه‌دان عسلی_که گنجایشی معادل ۴۰ میلی‌گرم دارد_ منتقل می‌نمایند .
به‌طور معمول برای پر شدن کیسه‌دان عسل از شهد خام هر زنبور بر روی ۱۰۰ گل فعالیت می‌کند و در نهایت به کندو بازمی‌گردد.
فعالیت زنبورعسل بر روی گل‌ها با مهارت و ظرافت بسیار بالایی انجام می‌شود و تحقیقات علمی مشخص نموده است که با جمع‌آوری شهد توسط زنبورعسل رغبت گیاه برای تولید شهد افزایش یافته و این فرآیند تا بارور شدن گل‌ها ادامه می یابد.
3. نحوه تولید عسل در کندو
زنبورعسل در حین بازدید از گیاهان، به کمک خرطوم، شهد تولیدشده در داخل گل‌ها را مکیده و پس از انتقال شهد به داخل کیسه‌دان عسلی و پر شدن آن، به کندو باز می‌گردد. به‌محض رسیدن به داخل کندو، بار شهد جمع‌آوری شده به داخل حجره های شش‌ضلعی شان انتقال داده می‌شود.
در این مرحله به این محصول شهد خام یا عسل نارس می‌گویند.
در ادامه و معمولاً شب‌هنگام که همه زنبورها در داخل کُلُنی هستند فرآیند تولید عسل رسیده از شهد خام انجام می‌شود .
برای این کار زنبورها شهد خام را توسط خرطوم مکیده و به‌صورت قطرات کوچک درمی‌آورند سپس به کمک بال زدن‌های مدام و انتقال قطرات بین سایر زنبورها، میزان رطوبت عسل کاهش می‌یابد.
در همین حین مقداری از ترشحات بزاقی از جمله آنزیم‌ها و یکسری مواد ضروری از جمله مواد معدنی، ویتامین‌ها و آمینواسیدها به عسل اضافه می‌گردد.
با اضافه شدن آنزیم‌ها، واکنش‌های شیمیایی تسریع یافته و قندهای پیچیده از جمله ساکارز به قندهای ساده‌تر و زودهضم فروکتوز و گلوکوز تبدیل می‌شوند.
این عمل آن‌قدر تکرار می‌شود تا میزان رطوبت عسل به زیر 18 درصد رسیده و ترکیب غنی از قندهای ساده فروکتوز و گلوکوز و یک سری ریزمغذی‌ها در عسل افزایش یابد.
در نهایت با تغلیظ شهد خام و تبدیل آن به عسل رسیده، حجره‌های شش‌ضلعی شان به‌وسیله سرپولک ها پلمپ می‌شود تا در زمان‌های موردنیاز از جمله زمستان برای تأمین انرژی به مصرف کلنی برسد.
4. نحوه استخراج عسل از شان های مومی
بعد از پروسه جمع‌آوری شهد گل‌ها و فرآوری آن به عسل در داخل کندو؛ زنبوردارها با برداشت این شان‌ها از داخل کندو و انتقال به محل عسل‌گیری، اقدام به استخراج عسل مایع از شان‌ها با استفاده از دستگاه اکستراکتور* می‌نمایند.
تا قبل از اختراع دستگاه اکستراکتور توسط فن هروشکای** مجارستانی در سال ۱۸۶۵ استخراج عسل به روش سنتی، با راندمان پایین و به‌سختی انجام می‌شد.
اساس کار این دستگاه نیروی گریز از مرکز است به این ترتیب که بعد از سرپولک‌برداری حجره‌ها، شان‌ها در داخل دستگاه قرار گرفته، با چرخش دستگاه قطرات عسل درون حجره‌ها به دیواره اکستراکتور برخورد کرده و درون مخزن دستگاه ذخیره می‌شود.
این عسل حاوی ذرات موم و بقایای زنبورعسل است که با استفاده از صافی جدا شده و در نهایت عسل صاف‌شده در درون ظرف‌ها بسته‌بندی و عرضه می‌گردد.
منبع: کتاب دانستنی های محصولات زنبورعسل، تالیف مهندس محمد رفاهی
