مهمترین کاربرد درمانی بشر از عسل در طول تاریخ در بهبود و درمان زخم و سوختگی بوده‌است. استفاده از عسل به‌عنوان درمان زخم حداقل از 5،000 سال قبل در بسیاری از کشورها از جمله مصر و چین و ایران باستان مرسوم بوده‌است و امروزه به‌عنوان یکی از بهترین محصولات برای بهبود زخم‌های عفونی شناخته می‌شود. در دهه های اخیر با مطرح شدن مقاومت به آنتی‌بیوتیک ها استفاده از محصولات طبیعی با اثر آنتی‌بیوتیک بالا همچون عسل در تولید پمادها و پانسمان‌های استریل افزایش یافته‌است.
فرآیند ترمیم زخم و جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی در محل خراش و یا سوختگی بافت‌ها در پوست بسیار پیچیده‌است و تحت تاثیر فرآیندهای سلولی و مایع میان‌بافتی و سیستم ایمنی بدن انجام می‌شود. عسل با دارا بودن مواد ضدباکتریایی از جمله پراکسید هیدروژن H2o2 و سایر ترکیبات موثره آنتی‌بیوتیکی در وهله‌ی اول از رشد و تکثیر باکتری‌ها در محل ایجاد زخم جلوگیری می‌کند در ادامه با ایجاد یک لایه محافظ و تنظیم میزان رطوبت از ورود باکتری‌ها به لایه‌های داخلی بافت پوست جلوگیری می‌کند. قندهای ساده و زودهضم موجود در عسل انرژی مورد نیاز سلول‌ها در ترمیم بافت آسیب دیده را تأمین نموده و در کاهش درد و التهاب سلولی موثر هستند و تمامی این اثرات در نهایت در بهبود سریعتر بافت آسیب دیده و تشکیل پوست جدید در محل زخم کمک شایانی می‌کنند.
محصولات مختلفی در دنیا براساس همین ویژگی خارق‌العاده از عسل به‌عنوان ماده اصلی در تهیه پماد و ژل های درمان کننده زخم استفاده کرده‌اند. ژل استریل ™SurgihoneyRO محصول کشور انگلستان و پماد و پانسمان ®Medihoney نمونه‌های از این محصولات هستند که مجوزات دارویی بین‌المللی از جمله CE را دریافت کرده‌اند و در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند و حتی در اتاق‌های عمل و بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
زمانی که عسل با رطوبت بدن تماس پیدا می‌کند؛ آنزیم گلوکز اکسیداز که توسط زنبورها در عسل ایجاد شده به‌آرامی و به همراه میزان زیادی پراکسید هیدروژن ضدعفونی‌کننده آزاد می‌شود و می‌تواند در حدی که به خود بافت آسیب نرساند، باکتری‌ها را نابود کند. در ادامه با جذب مایعات و مواد مقوی به منطقه آسیب‌دیده، باعث رشد سلولی و جلوگیری از خشک شدن زخم می‌گردد. فعالیت استمیک عسل با ایجاد یک لایه از مایع بین بافت‌ها و در واقع نوعی باندپیچی و پانسمان آن، باعث جابه‌جایی بدون درد در هنگام نیاز و جلوگیری از پاره شدن سلول‌های جدید می‌شود. به همین خاطر در برخی از بیمارستان‌های دنیا، برای درمان زخمِ بستر از ترکیبات آن استفاده می‌کنند.
جلوگیری از رشد باکتری‌ها در محل زخم، تنظیم رطوبت ، کاهش درد و التهاب، تسریع در بهبود بافت آسیب دیده و تکثیر سلول‌های جدید و در نهایت ترمیم زخم. شما نیز امتحان کنید تا اثرات شگفت انگیز عسل در درمان زخم را تجربه نمایید.
بایستی توجه داشت استفاده از عسل تنها در درمان سوختگی‌های درجه یک و به‌صورت تکمیلی در سوختگی درجه دو و با نظر پزشک توصیه می‌شود و در موارد حاد سوختگی به ویژه سوختگی درجه سه حتما بایستی به مراکز درمانی و پزشک متخصص مراجعه کرد و به هیچ وجه خودردمانی با عسل توصیه نمی‌شود.
درمان زخم دیابتی با عسل
زخم پای دیابتی یکی از عوارض مهم دیابت است که در 15 تا 25 درصد موارد منجربه قطع عضو بیمار می‌شود. اقدامات پیشگیرانه در بیماران دیابتی مهمترین راه کنترل این عارضه است اما در صورت ایجاد زخم بر روی قسمت های مختلف بدن به ویژه پاها به دلایل متعدد بهبود زخم در این شرایط به طور معمولی صورت نمی‌گیرد و در صورت عدم رعایت موارد درمانی و بهداشتی قطع عضو آخرین مرحله قلمداد می‌شود. در کنار سایر اقدامات پزشکی استفاده موضعی از عسل به جهت تاثیرات ضدباکتریایی و کنترل عفونت و همچنین اثر ترمیم‌کنندگی پوست در سال‌های اخیر در کلینیک‌های درمانی توسعه یافته‌است.
چندین بررسی بالینی تأثیر مثبت عسل در درمان زخم‌ها و سوختگی‌ها را نشان داده‌اند ولی با این وجود استفاده از عسل هنوز آن طور که شایسته‌است توسعه نیافته‌است. مطالعات حاکی از آن است که عسل از رشد باکتری‌ها پیشگیری می‌کند. توجه به استفاده از عسل در درمان زخم‌ها، به‌ویژه زخم دیابتی، به علت وجود باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک اهمیت دارد. پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که عسل می‌تواند در درمان زخم‌های عفونی تأثیر مثبتی داشته‌باشد.
ترکیبات ضدباکتری همچون هیدروژن‌پراکسید، ترکیبات پلی‌فنولی، خاصیت اسیدی و ترکیب غنی از قندهای ساده و زودهضم جهت تغذیه سلول‌های پوست از عوامل موثر عسل در بهبود زخم پای دیابتی هستند. استفاده از عسل و روغن زیتون به شیوه سنتی در درمان زخم باعث بهبود پیامد، صرف هزینه کمتر و کاهش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها – به‌منظور پیشگیری از مقاومت نسبت به آن‌ها – در افراد دیابتی می‌شود؛ بنابراین می‌تواند به‌عنوان یک درمان مناسب برای بهبود زخم‌ها پیشنهاد گردد. لازم به ذکر است که درمان یک مقوله تخصصی است و استفاده از عسل در فرآیند درمان زخم‌های دیابتی بایستی توسط متخصص و همراه با توجه به نکاتی از جمله تهیه عسل سالم و استریل شده و رعایت دوز درمان انجام شود. خوددرمانی و عدم رعایت جوانب احتیاط می‌تواند به عفونت بیشتر در زخم‌های دیابتی منجر گردد. استفاده از عسل ارگانیک، خام و سالم همراه با رعایت موارد بهداشتی و توجه به احتیاطات کامل جهت حصول نتایج مطلوب بسیار ضروری است.
هرگونه سوال تخصصی در این زمینه داشته باشید می تونید با کارشناسان آقای عسل تماس بگیرید و اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنید.
منبع: کتاب دانستنی های محصولات زنبورعسل؛ تالیف مهندس محمد رفاهی
